TIBERIS

I.

TIBERIS

idolum fluvii cognominis praeses, cuius imago visitur in nummis, qualis apud Statium, Theb. l. 6. v. 274.

Laevus arundineae, recubans super aggere ripae

Cornitur, emissaeque indulgens Inachus urnae.

Ad quem loc. Barthium vide. Alias Tiberinus, de qua voce suô locô. Heliogabalus vero, uti tractitius et impurus, sic Tiberinus, post mortem dictus est, quod tractum cadaver eius per publicum, tandem, annexô pondere ne fluitaret, in Tiberim abiectum est, ne unquam sepulturae tradi posset, uti legimus apud Lamprid. in eo, c. 17. de quo poenae genere, vide aliquid supra, voce Poena.

II.

TIBERIS

vulgo il Tevereceleberrimus Italiae fluv. e media fere longitudine Apennini, Aretiniorum finibus defluens, qui multis deinde fluv. auctus, ab Hetruria Latium Ianiculumque ipsum ab urbe Româ dirimit, tandemque decimô sextô ab urbe lapide 2. ostiis modicô intervallô diremptis in mare evolvitur, eâ in parte, quâ Ancus Ostiam exstruxit, Dionys. Halic. l. 1. Ο῾ Τίβερις ποταμὸς τὰς μὲν ἀρχὰς λαμβάνει τῆς ῥύσεως ἐκ τῆς ὑποωρείας τῶ Α᾿πεννίνων ὀρῶν, εἰς δὲ τὸ Τυῤῥηνικὸν ἐξερεύγεται πέλαγος, Ω᾿ςίας πόλεως πλησίον ἐκδιδούς. Strabo, l. 5. Ρ῾εῖ δ᾿ ἐκ τῶ Α᾿πεννίνων ὀρῶν ὁ Τίβερις πληροῦται δ᾿ ἐκ πολλῶν ποταμῶν μέρος μέντοι δἰ αὐτῆς φερόμενος τῆς Τυῤῥηνίας τὸ δὲ ἐφεξῆς διορίζων ἀπ᾿ αὐτῆς πρῶτον μὲν τὴν Ο᾿μβρικηὸ, εἶτα τοὺς Σαβίνους καὶ Λατίνους. Vide Plin. sen. l. 3. c. 5. et Plin. iun. l. 8. ep. 17. Dionys. l. 9. de latitudine altitudineque eius, inter urbem et ostium ita tradit: Τοῦ δὲ Τιβέρεως ποταμοῦ τὸ μὲν ῏ευρός ἐςι τετάρτων πλέθρων μάλιςα, τὸ δὲ βάθος, οἶόν τε ναυσὶ πλεῖςθαι μεγάλαις τὸ δὲ ῥεῦμα, ὥςπερ τι ἄλλο, ὀξὺ καὶ δίνας ἐργαζόμενος μεγάλας, ὃν οὐκ ἔνεςι πεζοῖς διελθεῖν, εἰ μὴ τατὰ γέφυραν. Baudrando oritur ex Apennino, ex monte Falterona, ad vicum monte Corvaio, in agto Florentino, in limite Romandiolae. Becmanno in Apenninis finibus Aretinorum, eâdem fere parte, ubi fons Arni supra Aretium. Hinc in Meridiem tendens, Burgum S. sepulchri rigat. Dein per ditionem Pontificiam fluens, iuxta Tifernum Tiberinum labitur, uti prope Perusiam; postea recipit Tiniam, et tudertum rigat. Hinc auctus fluv. Palliâ Paglia, cuius ostium scaphas tolerat, Nare 8. pasl. supra Civitat. Castellanam, Aniene, aliisque minoribus amni bus usque ad 42. Romam interluit, et 12. mill. pasl. infra in mare Tyrrhenum duobus ostiis, a quibus Ostiae nomen, se exonerat. Eius ostia 100. mill. pass. ab ostio Aterni in Occasum distant, inter ostia Vari flu. vix 400. et Leucopetram promontor. 370. circiter. Ex eius ostiis hodie sinistrum subiri non potest, sed dextrum tantum, quod Fiumicino vulgo, ideoque portum immensô sumptu et opere ad hoc ostium prisci Caesares exstruxêre; et nunc in eiusdem ostii conservatione multum laborant Pontifices. Huius fluminis inundationes magnae calamitates belli famisque sequi solent. Gignit

id lupum, ut Ravenna rhombum, elopem Rhodus, Sicilina mutaenam Plin. loc. cit. sed Tartessia muraena laudatissima, Quintil. Hôc Maxentius, hostis a Senatu iudicatus, mersus est, A. C. 312. A Dracone terribili, comitata immani serpentum caterva ita infectus est, ut pestis hinc ingens sequeretur, paulo ante quam Bonifacius II. Universalis titulum a Phoca impetrâslet, A. C. 606. Supra modum intumuit A. C. 717. sub Papa Gregorio II. qui conventu Lateranensi imaginum venerationem sanciverat, A. C. 715. Formosi dein Pontificis cadaver a Stephano VI. in eundem fluv. proiectum est, A. C. 896. cuius undis multa milia hausta sunt, Henricô V. Imperatore cum paschali de Investitura litigante, A. C. 1111. Itidem sub Friderico Barbarosla, ob insolentiam verborum, A. C. 1155. mersi ad mille coercitique Romani sunt. Iterum alveô egreslus; longe lateque stragem dedit eâdem nocte, quâ cum Albano Romam obsidente transactum est, A. C. 1557. Pauli IV. statua, ob Inquisitionis rigorem in Tiberim praecipitata est, A. C. 1559. in eundem sparsi sunt cineres Marci Antonii de

Dominis, cuius cadaver exustum fuerat, A. C. 1625. In huius ponte olim Imperatores Germani, coronationis causâ Romam profecti, Equites creare in more habuerunt, edictô prius per praeconem promulgatô, an praesentes adsint unus vel plures e familia Monachorum Basiliensium, Beierorum Argentinensium, Camerariorum Wormatiensium, Boppartensiumque Bavarorum: prius enim nullus eques creari poterat. Ioh. Heroldus in Solone. Ob turbam in Tiberis ponte periclitantem, a Nicolao V. Iubilaeum, non sine clade celebratum est, A. C. 1450. etc. De ratione nominis diversi diversa prodidêre. Liv. l. 1. c. 3. a Tiberino Albanorum rege dictum existimat, in traiectu eius submerso, quum ante Albula diceretur. In qua sententia Ovidius quoque fuisle videtur, l. 2. Fast. v. 389.

Albula, quem Tiberim mersus Tiberinus in undis

Reddidit, hibernis forte tumebat aquis.

Servius autem tiberis nomen ipsâ etiam Albâ vetustius esle contendit, ideoque nominis eius originem ad Tybrin: potius Hetruscorum regem referendam putat, qui Latium etiam crebris latrociniis infestans, tandem circa hunc fluv. est occisus. Cui sententiae Vitgilius quoque non obscure subscribit, apud quem sic loquitur Euander, l. 8. Aen. v. 86.

Tum reges, asperque immani corpore Tybris,

A quo post Itali fluvium cognomine Tybrim

Diximus, amisit verum vetus Albula nomen.

Dicitur et Θύμβρις. Steph. Θύμβρις, ποταμὸς Ρ῾ώμης ὃς καὶ Τίβερις. Vocabatur etiam Θύβρις, et sine aspiratione Τύβρις. Unde Servius in loc. Aen. 8. cit. In sacris Tiberinus, in καινολεξίᾳ Τίβερις, in poemate Tybris vocatur. Dionys. ubi de terra Latinorum:

—— —— Η῟ς διὰ μέςςης

Θύμβρις ἑλιςςόμενος καθαρὸν ῥόον εἰς ἅλα βάλλει,

Θύμβρις ἐυῤῥείτης, ποταμῶν βασιλεύτατος ἄλλων,

Θύμβρις, ὃς ἱμερτὴν ἀποτέμενεται ἄνδιχα Ρ῾ώμην.

Silius, l. 8. v. 368.

Nec non sceptriferi qui potant Tybridis undam.

Virg. l. 8. Aen. v. 64.

—— Ego sum pleno quem flumine cernis

Stringentem ripas, et pinguia culta secantem

Caeruleus Tybris, caelo gratissimus amnis.

Idem, l. 2. Aen. v. 782.

—— —— Ubi Lydius arva

Inter opima virum leni fluit agmine Tybris.

Nic. Lloydius.